Vinh danh tinh hoa ẩm thực Việt: Giá trị danh hiệu nghệ nhân trong chiến lược nâng tầm ẩm thực quốc gia

Trên bản đồ du lịch toàn cầu, ẩm thực đang trở thành “ngôn ngữ quyền lực” giúp các quốc gia chinh phục du khách. Theo Hiệp hội Du lịch Ẩm thực Thế giới, năm 2024 có đến 80% du khách quốc tế lựa chọn trải nghiệm ẩm thực bản địa là mục tiêu của chuyến đi; ngân sách cho ẩm thực chiếm trung bình 30% chi phí du lịch.

Với Việt Nam, đây không chỉ là cơ hội mà còn là lời nhắc cần một chiến lược bài bản để biến ẩm thực trở thành tài sản quốc gia. Dù các món ăn Việt Nam liên tục xuất hiện trên các bảng xếp hạng uy tín thế giới, lực lượng đầu bếp trong nước vẫn phát triển không đồng đều, phần lớn chịu ảnh hưởng truyền nghề gia đình, chỉ khoảng 30% nhân lực được đào tạo bài bản. Khoảng trống về mô hình đào tạo, tôn vinh và chuẩn hóa nghề vì thế trở nên cấp thiết.

Trong bối cảnh đó, Hiệp hội Du lịch Việt Nam (VITA) đã triển khai hệ thống xét tặng các danh hiệu Nghệ nhân Nghề Bếp, Nghề Bánh, Pha Chế và Điêu khắc Củ Quả, điều này được xem là bước đi mang tính chiến lược. Danh hiệu không chỉ vinh danh cá nhân xuất sắc, mà còn tạo dựng một chuẩn mực nghề nghiệp mới, giúp ẩm thực Việt đủ sức cạnh tranh trong môi trường quốc tế.

Danh hiệu mang sứ mệnh văn hóa, chiến lược và quốc tế

Danh hiệu Nghệ nhân của VITA được thiết kế với sứ mệnh kép:

1. Bảo tồn di sản và tôn vinh cá nhân xuất sắc
Mỗi ứng viên là một “người giữ lửa”, không chỉ sở hữu kỹ năng tinh luyện mà còn góp phần gìn giữ và chuyển hóa giá trị ẩm thực truyền thống. Đây là nền tảng để xây dựng ẩm thực như một sản phẩm du lịch độc đáo, có chiều sâu văn hóa.

2. Chuẩn hóa nghề bếp theo tiêu chuẩn quốc tế
Quy chế xét tặng tham chiếu các bộ tiêu chuẩn của Worldchefs – WASC, UIBC hay ASI. Sự đối chiếu này giúp danh hiệu Nghệ nhân Việt Nam mang giá trị tương đương các chứng nhận quốc tế, tạo bước đệm để ẩm thực Việt vươn ra thị trường toàn cầu.

Ở góc độ chiến lược, danh hiệu của VITA được xem như “động cơ thúc đẩy” để Việt Nam xây dựng lực lượng đầu bếp chuẩn hóa, từ đó đóng góp trực tiếp vào sự phát triển bền vững của ngành du lịch.

Hệ tiêu chí “kim cương”: Thước đo uy tín và đẳng cấp

Uy tín của danh hiệu được khẳng định bằng hệ thống tiêu chí định lượng minh bạch, đòi hỏi ứng viên phải đạt tối thiểu 80/100 điểm.

Những yêu cầu then chốt bao gồm:

Tối thiểu 10 năm kinh nghiệm liên tục hoạt động trong nghề, có phẩm chất đạo đức được đồng nghiệp và cộng đồng tôn trọng.

Tính sáng tạo và giá trị lan tỏa: mỗi ứng viên phải trực tiếp sáng tạo ít nhất 10 món độc đáo, có 1 món được công nhận, lan truyền trong cộng đồng.

Thành tích tại các cuộc thi cấp cao:

Ít nhất 01 HCV và 02 HCB trong nước, hoặc 01 HCV/02 HCB tại các sự kiện quốc tế.

Đóng góp cho đào tạo trong việc đã truyền nghề cho tối thiểu 50 học viên.

Các tiêu chí không chỉ đo kỹ năng bếp núc, mà còn bao trùm kiến thức văn hóa – lịch sử ẩm thực, nguyên liệu, kỹ thuật bảo quản, tiêu chuẩn vệ sinh. Điều này bảo đảm Nghệ nhân được công nhận không đơn thuần là “đầu bếp giỏi”, mà là đại diện tiêu biểu cho di sản văn hóa ẩm thực Việt Nam.

Dấu ấn của lực lượng Nghệ nhân đầu tiên

Lễ vinh danh ngày 20/11/2025 tại TP.HCM đã đánh dấu cột mốc quan trọng trong hành trình chuẩn hóa nghề bếp Việt.

Kết quả cho thấy chất lượng vượt trội của lực lượng Nghệ nhân được xét tặng:

34 Nghệ nhân được vinh danh, trong đó có 26 Nghệ nhân Nghề Bếp.

17 Nghệ nhân đã mang về 29 giải thưởng quốc tế, con số cho thấy sự hội nhập mạnh mẽ của nghề bếp Việt.

22 Nghệ nhân đang tham gia giảng dạy tại các cơ sở đào tạo, góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng nhân lực ngành du lịch.

Các Nghệ nhân bày tỏ sự trân trọng đối với quy trình xét chọn công minh, phi lợi nhuận – điều tạo nên uy tín cốt lõi của danh hiệu. Đồng thời, họ cam kết tiếp tục gìn giữ danh dự nghề nghiệp và lan tỏa giá trị ẩm thực Việt qua công tác đào tạo, sáng tạo và phục vụ cộng đồng.

Không dừng lại ở vinh danh, VITA còn hướng dẫn các ứng viên xuất sắc tiếp tục được đề xuất phong tặng danh hiệu cấp Nhà nước: Nghệ nhân Ưu tú, Nghệ nhân Nhân dân. Từ đó tạo hành lang pháp lý để nghề bếp phát triển bền vững và được ghi nhận xứng đáng.

Tương lai rộng mở của nghề bếp Việt

Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam, ông Vũ Thế Bình khẳng định danh hiệu Nghệ nhân của Hiệp hội Du lịch Việt Nam luôn mong muốn mang đến tầm nhìn dài hạn: xây dựng nền tảng nhân lực chất lượng cao, tạo định vị chuyên nghiệp cho nghề bếp và khẳng định giá trị ẩm thực trong chiến lược phát triển du lịch quốc gia.

Trong bối cảnh du lịch trải nghiệm đang chiếm ưu thế, lực lượng Nghệ nhân – những người làm nghề bằng cả kỹ năng, tri thức và tinh thần trách nhiệm, chính là đại diện cho hình ảnh ẩm thực Việt Nam hiện đại: tinh tế, bản sắc và đủ tầm quốc tế.

Còn với nghệ nhân Phạm Hoài Nam, điều ý nghĩa nhất chính là việc giá trị của nghề bếp đã được Hiệp hội Du lịch Việt Nam khẳng định, được xã hội trân trọng và tôn vinh đúng với tầm quan trọng của nó. Tiếp nối cảm nhận của nghệ nhân Phạm Hoài Nam, nghệ nhân Bùi Thị Sương cũng bày tỏ, trong tương lai sự ghi nhận này không chỉ dừng lại ở việc xây dựng tên tuổi cá nhân, mà chúng còn là động lực để các nghệ nhân được ghi nhận ở thời điểm hiện tại có thêm kế hoạch, động lực dẫn dắt nhiều thế hệ đầu bếp trẻ tham gia vào các giải đấu lớn. 

nguồn: Tạp chí Vietnam Travel